Artykuł ukazał się w kwietniowym numerze Software Developer's Journal
Jak myślisz, co ma wpływ na Twoją skuteczność, kiedy programujesz? Wśród wielu czynników z pewnością wymienisz: wiedzę, umiejętności techniczne, doświadczenie, motywację, zaangażowanie, współpracę, chęć uczenia się i wiele, wiele innych. Na ogólnym poziomie wymienione rzeczy dzielą się na dwie grupy: czynniki techniczne oraz czynniki nietechniczne. Zakładamy, że skoro jesteś programistą, to doskonale wiesz, czego potrzebujesz w obszarze umiejętności technicznych. Dlatego proponujemy Ci przyjrzenie się umiejętnościom z drugiej grupy – umiejętnościom nietechnicznym.
Rzucamy wyzwanie
Zaprezentujemy kilka prostych czynności, które konsekwentnie stosowane każdego dnia mogą wprowadzić ogromną jakościową zmianę w Twojej pracy.
Nie próbujemy Cię przekonywać, nie prosimy, abyś uwierzył na słowo. Sprawdź
i przekonaj się sam.
Zawrzyjmy kontrakt, że przez najbliższe trzydzieści dni będziesz stosować opisywane nawyki, a potem ocenisz efekty. W tym względzie wymagamy sumienności. Trzydzieści dni to trzydzieści dni i ani jednego mniej. To bardzo niewielkie wymaganie, biorąc pod uwagę fakt, że jakość Twojej pracy znacząco wzrośnie. Jeśli zrobisz przerwę w trakcie eksperymentu, to zacznij odliczanie od nowa. Mamy umowę?
Nawyk 1. – Rozpoczynaj pracę o stałej porze
Nie bez powodu metodyki z nurtu Agile zalecają trzymanie się ustalonej długości iteracji. Gdy wykonujesz rzeczy regularnie, w określonym porządku – nabierasz rytmu. W ten sposób skupiasz się na rzeczach najistotniejszych i nie zaprzątasz sobie głowy nieustannym organizowaniem swojego dnia pracy, ponieważ masz pewien nawykowy schemat postępowania.
Wielu programistów ma elastyczny czas pracy. Muszą być być na swoim stanowisku, np.: od 10 do 16, a pozostałe godziny mogą odpracować w domu. To bardzo wygodne rozwiązanie, ale powoduje, że dużo energii poświęcają na zorganizowanie każdego dnia, ponieważ każdy dzień jest inny. Stosowanie stałego rozkładu dnia pozwoli Ci skoncentrować się na rzeczach najważniejszych. Na początek rozpoczynaj dzień pracy o stałej porze.
Nawyk 2. – Planuj swój dzień
Jak często zdarza Ci się mówić: Nie mam czasu? To zdanie to bardzo dobry pretekst lub wymówka. Masz czas. Masz dokładnie tyle samo czasu, co każdy inny programista na Ziemi – 24 godziny w ciągu doby (życie na innych planetach pomijamy). Najważniejsze pytanie brzmi – co robisz z czasem, który masz do dyspozycji?
Przeprowadź eksperyment. Przeznacz jeden dzień na przyglądanie się wszystkiemu, co robisz w trakcie pracy. Zanim cokolwiek zrobisz – zapisz to. Przykładowe czynności, które możesz zanotować: napisanie testu metody, napisanie implementacji metody, wdrożenie aplikacji na serwer testowy, wyszukanie informacji w Internecie, rozmowa telefoniczna, sprawdzanie poczty, rozmowa, problemy z oprogramowaniem lub sprzętem.
Zapisanie zajmie najwyżej kilka sekund, zatem koszt naszego eksperymentu jest znikomy. Na koniec dnia powinieneś mieć spis rzeczy, które robiłeś w ciągu dnia. Następnie oblicz, jaki procent czasu przeznaczyłeś na programowanie. Jak bardzo zdziwił cię wynik?
Niech planowanie dnia stanie się Twoim codziennym rytuałem. Zanim zaczniesz pracę zaplanuj, co będziesz robić danego dnia i ustal, co jest dziś najważniejsze. Przeanalizuj jak wiele zrobiłeś i zaznacz wykonane zadania w swoim planie. Być może właśnie postanowiłeś, że najpierw przeczytasz jakąś supermądrą książkę na temat zarządzania czasem, zainstalujesz odpowiednie oprogramowanie i dopiero wtedy będziesz gotowy do działania zgodnie z planem. Nic z tych rzeczy, absolutnie tego nie rób. Jesteśmy bardzo dumni z Twojej kreatywności, ale książki i oprogramowanie nie są Ci w tej chwili potrzebne. Wystarczy kartka papieru i długopis. Zachowuj te kartki, niech to będzie Twój Osobisty Dziennik Sukcesów.
Nawyk 3. – Opracuj rozwiązanie przed implementacją
Słynny fizyk John Wheeler powiedział kiedyś: Nigdy nie zabieraj się do obliczeń, dopóki nie znasz odpowiedzi. Możemy sparafrazować tę myśl: nigdy nie zbieraj się do programowania, dopóki nie znasz rozwiązania. Dość często programiści rzucają się do implementowania, nie zadając sobie sobie podstawowego pytania: Czy to ma sens?. Gdy programujesz pod wpływem impulsu, napotykasz szereg problemów, na które nie jesteś przygotowany. Poświęcasz na ich rozwiązanie wiele energii i jednocześnie odczuwasz frustrację, że to zajmuje aż tyle czasu. Po kilku godzinach lub co gorsza po kilku dniach okazuje się, że funkcjonalność najlepiej zaimplementować w zupełnie inny sposób. Dochodzisz wtedy do wniosku, że wykonałeś kawał wspaniałej, lecz niepotrzebnej roboty.
Nigdy nie zabieraj się do programowania, dopóki nie znasz rozwiązania. Najpierw przemyśl swój pomysł, naszkicuj kilka diagramów, zbadaj konsekwencje rozwiązania, zastanów się nad alternatywami. Czasem kilkanaście minut prac koncepcyjnych oszczędza wiele godzin programowania.
Nawyk 4. – Szacuj zadania
Wykonanie zadania zajmie przeważnie co najmniej tyle czasu, ile na nie przeznaczysz. Jeśli na zaimplementowanie jakiejś funkcjonalności przeznaczysz 16 godzin, a uda Ci się zakończyć zadanie w 10, to kolejne 6 spędzisz na udoskonalaniu i poprawianiu rozwiązania albo nawet na sześciogodzinnej refaktoryzacji. Co więcej, znajdziesz bardzo wiele racjonalnych powodów, dla których było to absolutnie konieczne.
Zanim przystąpisz do programowania, oszacuj czas potrzebny na to zadanie. Prawdopodobnie miałeś już do czynienia z podobnymi zadaniami, a nawet jeśli nie, to znasz kogoś, kto robił coś podobnego. Będziesz mieć punkt odniesienia dla szacowania. W skrajnym przypadku oszacuj intuicyjnie. Od razu uprzedzamy, że często będziesz się mylić – to nieuniknione. Wszelkie informacje dotyczące odchylenia od przewidywanego czasu zapisuj w swojej bazie szacowań. Zaglądaj do niej często i koryguj przewidywania według zapisanych obserwacji. Bardzo szybko staniesz się ekspertem w tym obszarze.
Nawyk 5. – Odłącz się od internetu
Internet jest niecenioną pomocą w naszej pracy, lecz potrafi przykuć uwagę na długie godziny. Zastanów się jak często poszukujesz informacji w sieci i jak często kończysz surfowanie, gdy znajdziesz potrzebne rzeczy. Czy odsyłacze do innych stron nie kuszą Cię? Czy podczas zapoznawania się z API danej metody, nabierasz chęci zapoznania się z całą dostępną dokumentacją biblioteki lub frameworka? Jeśli tak,to odłącz się od internetu na czas pracy. Być może przychodzą Ci teraz do głowy myśli, że nie możesz dobrze pracować bez internetu, że będziesz potrzebował absolutnie niezbędnych informacji. Jeśli tak właśnie myślisz, to zajrzyj do notatek, które zrobiłeś w trakcie ćwiczenia dotyczącego planowania dnia (lub zrób je jeszcze raz na bardziej szczegółowym poziomie). Ile czasu poświęcasz poszukiwanie informacji potrzebnych do pracy, a ile na czytanie ciekawych artykułów nie związanych z tym co aktualnie robisz, na sprawdzanie poczty co pięć minut, na korzystanie z komunikatorów internetowych? Porównaj wyniki z czasem, który przeznaczasz na odnajdywanie informacji związanych z Twoim bieżącym zadaniem.
Aby pożytecznie korzystać z internetu, najlepiej podporządkować to aktualnemu zadaniu. Proponujemy następując schemat postępowania:
- Zaplanuj swój dzień (patrz: Nawyk 2.);
- Opracuj rozwiązanie przed implementacją (patrz: Nawyk 3.);
- Zdobądź informacje potrzebne do wykonania zadania;
- Odłącz internet i programuj przez dwie godziny;
- Zrób przerwę, przeanalizuj to, co udało się wykonać i przejdź do kolejnej części zadania.
Musimy wyjaśnić jeszcze jedną rzecz. Przyczyną naszej propozycji odłączenia się od sieci nie jest internet sam w sobie, a celem wskazanego sposobu postępowania nie jest odcięcie Cię od źródła informacji. Naszym zamierzeniem jest zapanowanie na nawykowym i częstym, niż to potrzebne, korzystaniem z internetu, które rozprasza programistę i negatywnie wpływa na jego efektywność.
Nawyk 6. – W pierwszej kolejności poszukuj błędów w swoim kodzie
Za chwilę przeczytasz bardzo kontrowersyjny akapit, zatem zrób krótką przerwę. Przerwij na chwilę czytanie, popatrz na drzewa, zanuć ulubioną piosenkę.
Uwaga! Z naszego doświadczenia i z doświadczenia liderów, z którymi współpracujemy wynika, że większość przyczyn błędów w oprogramowaniu leży po stronie programisty, natomiast ten poszukuje ich na zewnątrz: w technologiach, w bibliotekach, w niedociągnięciach innych programistów, w złośliwości rzeczy martwych.
Przed Tobą ostatnie i najtrudniejsze ćwiczenie. Najtrudniejsze, ponieważ dotyka Twoich przekonań. Wiemy, że to niełatwe zdanie. Odwagi, uda Ci się!
Za każdym razem, gdy napotkasz irytujący błąd w kodzie, nad którym pracujesz, załóż, że to Ty zrobiłeś coś, co go spowodowało. Poszukuj przyczyny przez założony czas i dopiero, gdy to nie przyniesie efektu, przyjmij, że możesz szukać na zewnątrz.
Nie ma drogi na skróty
Być może zadajesz sobie pytanie: Ile czasu mam poświęcić, aby stać się wysoce efektywnym programistą?. Odpowiedź brzmi: Tyle, ile trzeba. Nie ma drogi na skróty. Nabywanie nowych umiejętności i rozwijanie ich wymaga czasu, pracy, cierpliwości i sumienności. Jeśli zaakceptujesz ten fakt, nauka stanie się łatwiejsza i przyjemniejsza. Nawyki, które opisaliśmy, mogą pomóc Ci skoncentrować działanie na ważnych rzeczach i zorganizować sposób pracy, lecz odpowiedzialność za ich wprowadzenie w życie leży po Twojej stronie – Ty decydujesz.
I kawałek kodu:
W tej architekturze centralnym punktem systemu (podsystemu, biblioteki) jest interfejs – kontrakt, który mają realizować poszczególne implementacje. Specyfika implementacji np. 
